«Το ραδιόφωνο στον ψηφιακό κόσμο, σε περιβάλλον κρίσης της Δημοκρατίας»
Αγαπητές Φίλες, Αγαπητοί Φίλοι,
Επιτρέψτε μου να εκφράσω τις ευχαριστίες μου προς τους διοργανωτές, οι οποίοι με την πρόσκλησή τους μου έδωσαν και φέτος τη δυνατότητα να συμμετάσχω σε αυτό το Φόρουμ, που είναι αφιερωμένο σε ένα Μέσο Επικοινωνίας που όπως γνωρίζετε οι περισσότεροι από εσάς που ασχολείστε με το ραδιόφωνο, συγκεντρώνει την προτίμηση και την αγάπη μου.
Και γιατί μου αρέσει και γιατί το υπηρέτησα όπως ξέρετε, ως εξόριστος στη Σουηδία και φοιτητής στις ΗΠΑ, αλλά και ως Υπουργός, οπότε και δώσαμε δύσκολους αγώνες για να σπάσουμε στεγανά και να δημιουργήσουμε την Ελεύθερη Ραδιοφωνία.
Θέλω όμως να σας ευχαριστήσω γιατί ουσιαστικά, υπό τις υπάρχουσες σήμερα συνθήκες, καλούμαστε να εκφράσουμε τις απόψεις μας, για δύο ακόμη μείζονα ζητήματα.
Πρώτον, γιατί το βασικό θέμα φέτος, είναι το ραδιόφωνο στην ψηφιακή εποχή.
Και,
Δεύτερον, γιατί προσεγγίζουμε αυτό το ζήτημα, σε μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από την υποχώρηση της Δημοκρατίας παντού, και τα συνεχή πλήγματα που δέχονται τα ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα.
Κυρίαρχο στοιχείο αυτής της ιστορικής περιόδου, η υπερσυγκέντρωση του πλούτου στα χέρια λίγων ισχυρών. Μόνο που αυτή η εξέλιξη, φέρνει μαζί της δύο ακόμη δεινά, συγκέντρωση εξουσίας και Μέσων Επικοινωνίας. Αυτό πρακτικά σημαίνει, ότι ο έλεγχος της εξουσίας, της όποιας εξουσίας, ιδιαίτερα όταν αυθαιρετεί, εξασθενεί. Έτσι όμως, δεν προστατεύεται ο πολίτης, η κοινωνία, από την κατάχρηση της εξουσίας.
Όλα αυτά, διαμορφώνουν και μια αντίφαση τεραστίων διαστάσεων σε σχέση με τις δυνατότητες που υπάρχουν πια στον κόσμο. Δηλαδή, του τεράστιου πλούτου που παράγεται πλέον και των πολύ μεγάλων επιτευγμάτων της τεχνολογίας.
Να η αντίφαση:
Κρίση Δημοκρατίας, ενώ υπάρχει και πλούτος και μέσα πρωτόγνωρα για την ανθρωπότητα.
Με αυτά τα δεδομένα, δεν νομίζω ότι χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση για να επισημάνω τρία ζητήματα που θεωρώ ότι, πρέπει να αποτελέσουν το επίκεντρο μια παραγωγικής και δημιουργικής προσέγγισης του βασικού θέματος που σήμερα συζητούμε:
Πρώτον. Η παρουσία του ραδιοφώνου στην ψηφιακή εποχή, όπως και των περισσότερων πια Μέσων Επικοινωνίας, δεν συνδέεται με την απλή ψηφιακή εκπομπή του σήματος, δηλαδή με την απλή τεχνολογική μετάβαση, καθώς πια, μιλούμε για τον κόσμο των πολυμέσων. Ήχος, εικόνα, σήμα, σιωπή, νεύμα, κίνηση, χρώματα, κείμενο, όλα συνυπάρχουν.
Άρα, όπου σήμα, ας βάλουμε τις λέξεις περιεχόμενο και δίκτυο.
Δεύτερον. Όση σημασία έχει η δυνατότητα του κάθε ανθρώπου να μπορεί να λαμβάνει και να απολαμβάνει περιεχόμενο, τόση σημασία έχει και η δυνατότητα να είναι παραγωγός του περιεχομένου. Μια αμφίδρομη και άρα, συμμετοχική, δημοκρατική δυνατότητα, που θα έπρεπε να εμβαθύνει την δημοκρατική μας κουλτούρα.
Τρίτον, που αφορά και τα δύο προηγούμενα αλλά συνδέεται και με τις ελευθερίες και τα δικαιώματα, είναι το ποιος ελέγχει το περιεχόμενο, τα δεδομένα, τα big data, και τα δίκτυα.
Προσεγγίζοντας σε γενικές γραμμές το τρίτο, θα έλεγα ότι, σήμερα παρατηρούμε τρία διαφορετικά μοντέλα στον κόσμο.
Το αμερικανικό, που αφήνει τον έλεγχο στις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας, άρα στον ιδιωτικό τομέα.
Το κινεζικό, που θέλει το κράτος να έχει τον έλεγχο.
Το ευρωπαϊκό, που επιχειρεί να διαμορφώσει μια πιο δημοκρατική τάση, και θα μπορούσαμε να πούμε ότι επιδιώκει, ο έλεγχος των δεδομένων, των big data, να βρίσκεται στα χέρια των πολιτών, που παράγουν την πληροφορία και το περιεχομένο, και επομένως, δυνητικά, σε όλους εμάς. Εγχείρημα κάθε άλλο παρά εύκολο, πλην απαραίτητο, αν θέλουμε να υπερασπιστούμε τις πανανθρώπινες αξίες του Διαφωτισμού και του Ανθρωπισμού.
Αν και η αλήθεια είναι πως με τα μέχρι σήμερα δεδομένα, το ραδιόφωνο εξακολουθεί να είναι το πιο προσιτό από τα παραδοσιακά Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, και λόγω μικρότερου κόστους και λόγω μεγαλύτερης ευελιξίας στην πρόσβασή του, εντούτοις και αυτό δεν ξέφυγε από την γενικότερη εξέλιξη που επιβάλλει η καπιταλιστική τάση της συγκέντρωσης.
Επίσης, υπάρχουν και κάποιοι ακόμη «ανταγωνιστές» του κλασικού μοντέλου ραδιοφώνου, είτε του αναλογικού, είτε του ψηφιακού. Πρόκειται για τα κοινωνικά δίκτυα, αλλά και τις άλλες μορφές παροχής περιεχομένου, όπως οι πλατφόρμες, που παρέχουν τη δυνατότητα πρόσβασης και μάλιστα, σε χρόνο που επιθυμεί ο καθένας.
Παρά ταύτα, θα μου επιτρέψετε να τολμήσω να εκφράσω μια δύο σκέψεις ή έστω επιθυμίες αν προτιμάτε.
Τα επόμενα χρόνια – πολλά ακόμη θέλω να πιστεύω, το ραδιόφωνο, αναλογικό ή ψηφιακό, θα συνεχίσει να μας περιβάλλει με τη ζεστασιά του.
Επίσης, οι νέες ψηφιακές δυνατότητες, θα παρέχουν όλο και περισσότερες δυνατότητες και ευκολίες για ραδιοφωνικές δημιουργίες.
Και κάτι ακόμη. Ας ελπίσουμε ότι, οι νέοι ψηφιακοί δρόμοι, θα μας προσφέρουν και νέους, ανοιχτούς ορίζοντες, δηλαδή θα μας παρέχουν νέες δυνατότητες προς αξιοποίηση, για να μπορέσουμε να υποστηρίξουμε λόγω και έργω, αυτό που υποστηρίζαμε πάντα όλοι εμείς οι προοδευτικοί άνθρωποι, με μια όμως προσθήκη:
Σκεφτόμαστε παγκόσμια, δρούμε τοπικά, αλλά και μας ακούνε και μας βλέπουν παντού στον κόσμο.
Έτσι, θα μπορέσουμε να δώσουμε και πιο αξιόπιστες απαντήσεις στα τρία ζητήματα που έθιξα νωρίτερα.
Γιατί αν σκεφτόμαστε με δημιουργικό τρόπο και με απελευθερωτική διάθεση, αν έχουμε φωνή και δράση, με τόλμη και αποφασιστικότητα, τότε θα μπορέσουμε εμείς να διαμορφώσουμε το μέλλον μας.
Θέλω να πω με όλη τη δύναμη που διαθέτω, ότι το μπορούμε.
Και το ραδιόφωνο ή εν πάση περιπτώσει, ό,τι μπορεί να σημαίνει ραδιόφωνο στον ψηφιακό κόσμο, δεν θα χάσει ποτέ τα τρία βασικά του χαρακτηριστικά: το συναίσθημα, το λογισμό και μαζί την αξιοπρέπεια που κατά βάση χαρακτηρίζει τη σχέση του με τον ακροατή.
Φίλες και Φίλοι,
Θα μου επιτρέψετε κλείνοντας, επειδή απευθύνομαι σε εσάς που υπηρετείτε σε μεγάλο βαθμό την ενημέρωση, μια επισήμανση για το τραγικό γεγονός των Τεμπών, με μοναδικό γνώμονα, όχι την ανάδειξη ευθυνών, γιατί η δικαιοσύνη θα διερευνήσει τις ευθύνες, αλλά για να τονίσω την ανάγκη διερεύνησης και ανάδειξης των αιτιών αυτής της τραγωδίας.
Πιστεύοντας ακράδαντα ότι, αν θέλουμε να διαμορφώσουμε ένα μέλλον αξιοπρέπειας, σε ένα πολύ δύσκολο και σύνθετο παγκόσμιο περιβάλλον, πρέπει να αναμετρηθούμε με τις πραγματικές αιτίες που προκαλούν τις κρίσεις που βιώνουμε συνεχώς, είτε αυτές αφορούν την οικονομία, είτε την πανδημία, είτε τις φυσικές καταστροφές και τις τραγωδίες, όπως των Τεμπών.
Σε αυτήν την κατεύθυνση, εσείς, οι λειτουργοί της δημοσιογραφίας, καλείστε να διαδραματίσετε πρωταγωνιστικό ρόλο, μεταφέροντας το πεδίο του δημόσιου διαλόγου, από την τηλεδικαιοσύνη, που οδηγεί εντέλει στην διάχυση της ευθύνης και στον συμψηφισμό, στην ανάδειξη των αντιλήψεων και πρακτικών που οδηγούν στα πάσης φύσεως φαινόμενα που δεν τιμούν τον δημόσιο βίο. Αντιλήψεις και πρακτικές, πελατειακές, που τελικά, ευνοούν λίγους, σκιάζουν τη λογοδοσία, και πληρώνουν ακριβά πάντα οι πολλοί.
Έχουμε χάσει πολύτιμο χρόνο και το έχουμε πληρώσει με μεγάλο τίμημα – με τις θυσίες των Ελλήνων.
Πλέον, δεν υπάρχει χώρος για δικαιολογίες.
Όλοι μας, ο καθένας από το μετερίζι του, ας πράξει τα δέοντα.
Αλλιώς, ας μη κρυβόμαστε πίσω από το δάκτυλό μας, οι κρίσεις και οι τραγωδίες θα επαναλαμβάνονται ως φυσικά φαινόμενα.
Σας ευχαριστώ και εύχομαι καλή επιτυχία στο σημερινό αφιέρωμα για το ραδιόφωνο που δεν γνωρίζει πια εμπόδια, παρά μόνο, όσα εμείς δεν έχουμε ακόμη ρίξει.