Γιώργος Α. Παπανδρέου

Στη Σητεία.

Σημεία Ομιλίας  

Γιώργου Α. Παπανδρέου  

Πρώην Πρωθυπουργού και Βουλευτή Αχαΐας του Κινήματος Αλλαγής

Σητεία, 7 Νοεμβρίου 2021  

1.   Νιώθω μεγάλη συγκίνηση που βρίσκομαι μαζί σας εδώ, στην Κρήτη.  

Το Νησί των αγώνων.   

Και της ιδιαίτερης σχέσης με την οικογένειά μου.   

Τον Γεώργιο, τον Ανδρέα, αλλά και τα παιδιά μου.   

Η δική μου σχέση μαζί σας, ήταν πάντα ιδιαίτερη και πάντα φορτισμένη συναισθηματικά.  

Κάναμε το Νησί δικό μας τόπο.  

Και σήμερα, βρισκόμαστε πάλι εδώ, κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες.  

Είναι κρίσιμες οι στιγμές που ζούμε.  

Και είστε για μένα πηγή έμπνευσης και δύναμης.   

Εδώ και δυο χρόνια τώρα βιώνουμε την πανδημία. Ο καθένας από μας έχει περάσει στιγμές φόβου, αγωνίας, θυμού, απόγνωσης.   

Βλέπουμε τις επιπτώσεις στην οικογένειά μας, τους φίλους μας, τους συγχωριανούς μας, τους συμπολίτες μας.   

Πώς να βρούμε τη δύναμη να ανταπεξέλθουμε;    

Η απάντηση βρίσκεται μέσα μας.  

Ας στραφούμε στις βασικές αξίες που ιστορικά μας έχουν καθορίσει, Αδελφοσύνη, Αλληλεγγύη. Αξίες που τιμά ιδιαίτερα η Κρήτη και που συνάδουν με μια στάση υπευθυνότητας.  

Η Κρήτη είναι ταυτισμένη με τους αγώνες για την ελευθερία και τη δημοκρατία. Για αυτό την αγαπούσε ιδιαίτερα και ο πατέρας μου, ο Ανδρέας.   

Όταν πατάω το πόδι μου στην Κρητική γη σκέφτομαι πάντα κάτι που είπε ο Νίκος Καζαντζάκης:   

“Δεν βλέπω την Κρήτη σαν ένα πράγμα γραφικό και χαμογελαστό. Αυστηρή είν’ η μορφή της. Σκαμμένη από τον αγώνα και τον πόνο. Αυτό το νησί, μεταξύ Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής, ήταν προορισμένο από τη γεωγραφική του θέση να γίνει η γέφυρα ανάμεσα σ’ αυτές τις τρεις ηπείρους».  

Και πρόσθεσε:   

«Όποιος γνωρίζει την τραγική ιστορία των τελευταίων αιώνων αυτού του νησιού, καθηλώνεται όταν αναλογίζεται το λυσσαλέο αγώνα πάνω σ’ αυτή τη γη ανάμεσα στον άνθρωπο που μάχεται για την ελευθερία του και στον καταπιεστή που μαίνεται για να τον συνθλίψει».  

Έχουμε κερδίσει πολλούς αγώνες για την Ελευθερία. Αλλά η μορφή της καταπίεσης έχει αλλάξει. Οι απειλές για τη Δημοκρατία είναι υπαρκτές. Γι’ αυτό, πολλοί από μας αισθάνονται την ανάγκη για οξυγόνο.  

Υπάρχουν δυνάμεις που με διάφορα προσχήματα, θέλουν τους πολίτες εξαρτημένους, χειραγωγήσιμους, ελεγχόμενους.    

Ο Ούλωφ Πάλμε, που ξέρω ότι είναι ιδιαίτερα αγαπητός στην Κρήτη είχε γράψει: «Η δημοκρατία είναι θέμα ανθρώπινης αξιοπρέπειας».   

Η εργαλειοποίηση του ανθρώπου μας στερεί ακριβώς αυτή: την αξιοπρέπεια που δικαιούμαστε.   

Θα μου πείτε τι σχέση έχουν όλα αυτά με τις εσωκομματικές εκλογές; Τι σχέση έχουν με τη δημοκρατία ή τις σύγχρονες προκλήσεις;   

Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Είναι γεγονός ότι αντιμετωπίζουμε ένα μεγάλο δίλημμα, ένα μεγάλο διακύβευμα. Ένα δίλημμα που συζητιέται παντού, στα σπίτια και στα καφενεία.   

Θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε ξανά μια παράταξη μεγάλη, ισχυρή, που θα μπορέσει να κυβερνήσει και να προασπιστεί τις αξίες μας; Η Φώφη Γεννηματά, πάλεψε παλικαρίσια για να ενώσει την παράταξη και να απαλύνει τις πληγές που μας δημιούργησαν οι επιπτώσεις της κρίσης.   

Τώρα, δεν χρειαζόμαστε απλά να διαχειριστούμε το από δω και πέρα.   

Χρειάζεται να κάνουμε  ένα μεγάλο άλμα.   

Αν δεν το καταφέρουμε, θα οδηγηθούμε στα μικρά γράμματα της ιστορίας.   

Για αυτό ακριβώς αποφάσισα να μπω σε αυτή τη μάχη. Οι πρόσφατες τραγικές εξελίξεις έδειξαν ακόμα πιο καθαρά τους κινδύνους που αντιμετωπίζουμε. Και δεν είναι μόνο κίνδυνοι για την Παράταξή μας. Είναι κίνδυνοι για τη χώρα.   

Σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία, δεν μπορούμε να δεχτούμε μια Ελλάδα, που σαν ακυβέρνητο καράβι, ακολουθεί άλλους και δεν έχει δικό της σχέδιο για το μέλλον. Και αυτό αφορά από το χειρισμό της πανδημίας, μέχρι την οικονομία και τα εθνικά θέματα.   

Δεν αξίζει σε όλους μας, δεν αξίζει στον Ελληνικό λαό, μια τέτοια μοίρα.  

Είναι γεγονός. Κάποιοι ευημερούν. Κάποιοι καρπούνται τις απευθείας αναθέσεις. Η Ελλάδα έχει μετατραπεί σε ένα απέραντο γραφείο real estate, όλα προς πώληση, χωρίς σχέδιο στην πορεία προς το μέλλον, χωρίς πρόβλεψη για την επόμενη μέρα.   

Το ΠΑΣΟΚ μπόρεσε να αλλάξει την Ελλάδα επειδή πάντα την έβλεπε κυρίαρχη, ικανή όχι μόνο να υπερασπισθεί δυναμικά τα δικά της συμφέροντα, αλλά και να παίζει ρόλο στην Ευρώπη και στον κόσμο.   

Εδώ στην Κρήτη, στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων, είναι παραπάνω από αισθητές αυτές οι δυνατότητες. Εδώ εμπνεύστηκε ο Ανδρέας Παπανδρέου και έχτισε πλατιές συμμαχίες για την παγκόσμια ειρήνη.  

Η δική μας Παράταξη με το ΠΑΣΟΚ, άλλαξε τη μεσογειακή πολιτική της Ευρώπης και έβαλε την Κύπρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η δική μας Παράταξη έδωσε προοπτική στα Βαλκάνια και ακόμα και την εποχή της κρίσης επέβαλε έναν μηχανισμό που διέσωσε από τη χρεωκοπία, όχι μόνο την Ελλάδα αλλά και άλλα κράτη μέλη.   

Βλέπετε σήμερα πόσο γρήγορα αλλάζει ο κόσμος. Πώς τα παγκόσμια προβλήματα μας χτυπούν την πόρτα.   

Ποιος θα φανταζόταν πριν από δυο χρόνια ότι μια πανδημία θα μας καθήλωνε και θα άλλαζε ριζικά τον τρόπο ζωής μας.   

Ποιος θα φανταζόταν ότι η αλλαγή του κλίματος θα έφερνε πυρκαγιές, πλημμύρες και τόσα άλλα δεινά.   

Η ραγδαία τεχνολογική επανάσταση έχει χωρίσει τους ανθρώπους στα δυο: σε αυτούς που προσαρμόζονται εύκολα στα νέα δεδομένα και σε αυτούς που περιθωριοποιούνται και δυσκολεύονται να λειτουργήσουν σε αυτό το νέο περιβάλλον.  

Αν απέναντι σε όλα αυτά δεν υπάρχει ένα ολιστικό, προοδευτικό σχέδιο, σε λίγα χρόνια, ακόμη και αν ευημερούν οι αριθμοί, σίγουρα θα υποφέρουν οι άνθρωποι.   

Η Παράταξη μας έχει αποδείξει ότι μπορεί να κάνει μεγάλες αλλαγές που βελτιώνουν τη ζωή των ανθρώπων.   

Που μειώνουν τις ανισότητες.   

Που διευρύνουν τα δικαιώματα.  

Που τιμούν τη δημοκρατία.   

Η Παράταξή μας λειτούργησε πάντα απελευθερωτικά για τον άνθρωπο.   

Εμπέδωσε περιβάλλον κοινωνικής συνοχής, κοινωνικής δικαιοσύνης.  

Η Νέα Δημοκρατία, πιστή στην παράδοση της, παρά το τεχνοκρατικό προσωπείο, συνεχίζει ακάθεκτη να κινείται με τις αδιαφανείς, πελατειακές λογικές, που μας κατέστρεψαν. Και με λογικές εκτάκτων συνθηκών, αλλά και με αλαζονική στάση, επιβάλει άδικες πολιτικές, περιστέλλει δικαιώματα και καλλιεργεί την αδιαφάνεια, υπέρ συμφερόντων και κατεστημένων.  

Για τον ΣΥΡΙΖΑ τι να πω; Είχε την ευκαιρία να κυβερνήσει και η αντιμνημονιακή ρητορική του μεταφράστηκε σε υπέρογκη  φορολογία και αντεργατικά μέτρα. Και το χειρότερο, έκρυψε την αλήθεια ξεπλένοντας τις αμαρτίες των κυβερνήσεων της ΝΔ. Η ηγεσία του αριστερού ΣΥΡΙΖΑ, συντάχθηκε με τη συντήρηση. Για τη νομή της εξουσίας, όχι την αλλαγή της.  

Άρα τι χρειαζόμαστε;   

Να ξανακάνουμε τη Δημοκρατική Προοδευτική Παράταξη μεγάλη και ισχυρή.   

Καταλύτη ανατροπής της σημερινής πολιτικής πραγματικότητας, που μας έχει οδηγήσει σε τέλμα, με ευθύνη και της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ.  

Μια παράταξη,  

Για την Ελλάδα και τους Έλληνες.  

Για αυτό και μόνο, για τίποτα άλλο. Όπως κάναμε πάντα, από την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ το 1974 μέχρι σήμερα.   

Με τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον Κώστα Σημίτη και την τελευταία κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, το 2009-11.  

2.   Αν αναλογιστούμε τα διδάγματα της ιστορίας, θα δούμε ποια παράταξη μπορεί να μας φέρει σιγουριά σε ένα περιβάλλον όπου δεν υπάρχουν πια σταθερές.   

Σε μια εποχή που ζούμε με το απρόβλεπτο.  

Όπου ο Έλληνας, η Ελληνίδα, η νέα γενιά, ζουν με την αγωνία και την ανασφάλεια για το αύριο.  

Ποιος μπορεί να αντιμετωπίσει  με σθένος τις επερχόμενες κρίσεις;   

Ποιος μπορεί να συγκρουστεί  με τα κακώς κείμενα μιας πολιτείας αιχμάλωτης σε παλιές νοοτροπίες και πρακτικές;  

Ποιος μπορεί να αντιληφθεί τα επόμενα μεγάλα διακυβεύματα ώστε να είμαστε πολλά βήματα μπροστά αντί να τρέχουμε πίσω από τις εξελίξεις;  

Ούτε η Νέα Δημοκρατία, ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ.   

Αλλά,  

Ούτε και ένα κόμμα παρακολούθημα, που αλληθωρίζει πότε δεξιά πότε αριστερά, χωρίς ταυτότητα.   

Χρειαζόμαστε ένα μεγάλο άλμα μπροστά.   

Και πρώτα  απ’ όλα το θάρρος για μια προοδευτική και ριζοσπαστική πολιτική.   

Πολιτική που καινοτομεί, προωθεί νέες ιδέες, τολμηρή σκέψη και δημιουργική φαντασία.   

Αυτό μπορεί να το εγγυηθεί η Παράταξή μας. Το έχουμε αποδείξει.  

Αλλά δεν αρκεί.  

Γιατί το διακύβευμα που έχουμε μπροστά μας, είναι και μεγάλο, και δύσκολο και σύνθετο. Είναι ίσως το μεγαλύτερο στοίχημα της ανθρωπότητας, καθώς χρειάζεται να αλλάξουμε πρότυπο ζωής, γιατί ούτε η ανθρώπινη κοινωνία, ούτε ο πλανήτης θα έχουν ζωή και μέλλον.   

Αυτή η ιστορικών διαστάσεων μετάβαση, θέλει γνώση, εμπειρία, συμμετοχή όλων των πολιτών, όπως και την συλλογική σοφία της κοινωνίας, τη δική σας σοφία, θέλει δημοκρατικές και συμμετοχικές διαδικασίες. Κανείς δεν πρέπει να μείνει πίσω ή εκτός νυμφώνος.   

Η ανανέωση, αφορά τον τρόπο με τον οποίο θα πάμε όλοι μαζί μπροστά.   

Για να ακουστούν και να έχουν λόγο οι νέοι, όπως και όλοι οι άλλοι συνάνθρωποί μας, πρέπει να συγκρουστούμε με συμφέροντα και κατεστημένα, που κρατούν σε ομηρία την Ελληνική κοινωνία.   

Η ανανέωση, αφορά αντιλήψεις, νοοτροπίες, συμπεριφορές, συνδέεται ευθέως με τις διεργασίες που οδηγούν στη διαμόρφωση ενός καλύτερου μέλλοντος, άρα αφορά συνολικά τις κοινωνίες. Αφορά ιδέες και τη δυνατότητα να μπορείς να σπας στεγανά, και να φέρνεις στο φως όλα εκείνα τα κοινωνικά στρώματα που δεν έχουν φωνή, είναι αδικημένα και βιώνουν όλες της ανισότητες.   

Η ανανέωση είναι πολιτικό μέγεθος.   

Εμείς επομένως, πρέπει να πορευτούμε με όλους μαζί, και για αυτό, θα παλέψουμε και θα εγγυηθούμε μια μετάβαση, με ριζικές αλλαγές και με τις εξής τρεις προϋποθέσεις:  

Κλιματική Δικαιοσύνη  

Κλιματική Δημοκρατία – Συμμετοχή του Πολίτη  

Κλιματική Παιδεία  

Η μετάβαση ή θα είναι Δημοκρατική και Συμμετοχική ή δεν θα γίνει ποτέ.  

3.   Σε όποιο μέρος της Ελλάδας και αν βρεθεί κανείς, αισθάνεται τα ίδια ανάμεικτα συναισθήματα.  

Χαρά και ικανοποίηση για την ομορφιά αυτού του τόπου, αλλά μαζί και λύπη, γιατί μπορούμε, αλλά δεν κάνουμε τα βήματα που πρέπει, καθηλωμένοι, από παραλυτικές παθογένειες.   

Είναι δυνατόν, να μην αξιοποιείται, αλλά και με σχέδιο, με τη συμμετοχή όλων των φορέων και των πολιτών, αυτός ο πλούτος, να μην αξιοποιούνται αυτά τα τεράστια πλεονεκτήματα;   

Αντ’ αυτού, τρέχουμε ασθμαίνοντας, πίσω από τα προβλήματα που προκαλούνται από ασυλλόγιστες αποφάσεις ή επιλογές σκοπιμότητας χάριν συμφερόντων και κατεστημένων, αντί να εργαζόμαστε δημιουργικά για το μέλλον.  

Με όραμα και σχέδιο   

Αν αναλογιστούμε την πραγματικότητα που επικρατεί στην Κρήτη, θα επιβεβαιώσουμε απολύτως την εικόνα που προανέφερα.  

Η πανδημία, και εδώ στην Κρήτη, μπορεί να ανέδειξε τη σημασία του ΕΣΥ, κάτι που αποδέχονται όλοι πλέον, αλλά η κυβέρνηση δεν φαίνεται διατεθειμένη να δημιουργήσει το νέο δημόσιο σύστημα υγείας. Η Παράταξή μας, έχει και προτάσεις και την εμπειρία να το κάνει.  

Στην Κρήτη, είναι πιο ορατή και η απουσία ενός ολοκληρωμένου σχεδίου, που θα αποτελεί μέρος ενός εθνικού σχεδίου, και αυτό γιατί η κυβέρνηση διαχειρίζεται με αποσπασματική και πελατειακή λογική τα πράγματα.  

Αυτό αποδεικνύεται και με ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα:  

Το γεγονός ότι, ο Βόρειος Οδικός Άξονας γίνεται χωρίς ολοκληρωμένο σχεδιασμό και χρηματοδότηση, ενώ αφήνει εκτός σχεδιασμού, το ανατολικό μέρος του Νησιού, μέχρι και εδώ, τη Σητεία, όπως και το νότιο τμήμα του, μέχρι και την Ιεράπετρα.  

Ο αναπτυξιακός σχεδιασμός απουσιάζει, και μαζί, η ουσιαστική παρουσία του Ταμείου Ανάκαμψης, σε ένα σχεδιασμό που θα αξιοποιεί όλα τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Κρήτης, από τη γη της, την ομορφιά της, τις αρχαιότητες και το διατροφικό πρότυπο, μέχρι τη νέα γνώση και τα εξαιρετικά πανεπιστημιακά κέντρα, όπως το ΙΤΕ.  

Ο ενεργειακός σχεδιασμός, μπορεί να προχωρά με τις δύο υποθαλάσσιες διασυνδέσεις με την ηπειρωτική χώρα, ήδη στα Χανιά, και στο κοντινό μέλλον στο Ηράκλειο, αλλά δε βλέπουμε την ίδια μέριμνα για τις ΑΠΕ και ιδιαίτερα για την δυνατότητα οι ίδιοι οι πολίτες να γίνουν συμμέτοχοι στην παραγωγή και τα κέρδη.  

Η διαχείριση του νερού, των υδατικών πόρων, απαιτεί άμεσα ολοκληρωμένο και καινοτόμο σχεδιασμό. Θυμάμαι, η κυβέρνησή μας είχε προχωρήσει στη μελέτη των εγγειοβελτιωτικών έργων του Λασιθίου, αλλά ύστερα, σιωπή. Απαιτείται δράση τώρα, ενώπιον και των επιπτώσεων από την κλιματική κρίση.  

Και βέβαια, ολοκληρωμένο σχεδιασμό έργων υποδομής, για τις επικοινωνίες, τις μεταφορές, την αξιοποίηση της ενδοχώρας του νησιού, και την ανάδειξη των πλεονεκτημάτων του.  

Είναι λίγα μόνο παραδείγματα. Θα τα συζητήσουμε όλα συντεταγμένα, συμμετοχικά και δημοκρατικά, όπως πρέπει, αν θέλουμε να έχουμε μέλλον και προοπτική.  

Και μια Κρήτη, που να μας γεμίζει όλους με αισιοδοξία και αξιοπρέπεια.  

Δυστυχώς, χάσαμε μια 10ετία, με τα εύκολα λόγια και τις πλατείες της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ.  

4.  Η Προοδευτική Παράταξη, αποτέλεσε μετά τη Μεταπολίτευση την κυρίαρχη ιδεολογική και πολιτική δύναμη στην Ελλάδα, η οποία συνέβαλε καθοριστικά στην εμπέδωση της Δημοκρατίας, στην καταπολέμηση των ανισοτήτων, στη μετεξέλιξη της Ελληνικής κοινωνίας και στη διαμόρφωση μιας χώρας που με την αξιοσύνη του Ελληνικού λαού βρήκε τη θέση της στην Ευρώπη και τον κόσμο.  

Όμως, αυτές οι μεγάλες κατακτήσεις δεν ήταν αρκετές για να αντιμετωπίσουν τις παθογένειες που χαρακτηρίζουν το δημόσιο βίο από τη συγκρότηση του Ελληνικού κράτους.   

Η ριζική αλλαγή της χώρας, παραμένει ανολοκλήρωτο διακύβευμα.  

Έχουμε λοιπόν καθήκον, να φέρουμε ένα ισχυρό μήνυμα ελπίδας στον Ελληνικό λαό.   

Σήμερα, το Κίνημά μας βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι.  

Μπροστά σε αυτή την πραγματικότητα δεν μπορούμε να μείνουμε αμέτοχοι.  

Η παράταξη είμαστε όλοι εμείς.   

Εμείς, που μέσα και έξω από τα κομματικά όρια, παλεύουμε για τη δημοκρατία, την ανοιχτή κοινωνία, την ισότητα, τα ανθρώπινα και κοινωνικά δικαιώματα, τη λογοδοσία, τη διαφάνεια.   

Για ένα διαφορετικό αναπτυξιακό όραμα της χώρας με ανθρωποκεντρική προσέγγιση.   

Σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή, απαιτείται ενότητα γύρω από ένα αξιακό πλαίσιο.  

Χωρίς διαμάχες και ρητορικές που τρέφουν την εσωστρέφεια, που με τη σειρά της μας κατατάσσει σε παράταξη μικρή.  

 Αυτές οι εκλογές, δεν είναι απλά μια εσωκομματική διαδικασία.    

Διαμορφώνουν νέες προϋποθέσεις και δυναμική.  

Δίνουν την ευκαιρία να συγκροτήσουμε μια ισχυρή κοινωνική και πολιτική συμμαχία, μια δύναμη σιγουριάς και σταθερότητας, αλλά και μιας καινοτόμας προοδευτικής αναγέννησης.   

Μέρος της λύσης, όπως έχουμε αποδείξει ιστορικά, όχι του προβλήματος.  

Έχουμε τη δύναμη, και έχουμε πολιτικές λύσεις και προτάσεις που θα συγκινήσουν και θα εμπνεύσουν και πάλι λαϊκές δυνάμεις σοβαρές και προοδευτικές, ικανές να κάνουν τη διαφορά.   

Όλοι εμείς αναλαμβάνουμε αυτήν την πρωτοβουλία, γιατί επιθυμούμε να συγκροτήσουμε ένα μέτωπο που θα ενώσει διαφορετικές δυνάμεις με έναν κοινό στόχο, ελπίδας και προοπτικής.  

Να κάνουμε την κρίση μοχλό αλλαγής, για την Παράταξή μας και για την Ελλάδα.   

Να οικοδομήσουμε μια Προοδευτική Παράταξη που θα ανταποκριθεί αποτελεσματικά, με όραμα και ρεαλισμό, στο ιστορικό της χρέος.  

Μια Παράταξη που θα προτείνει μια προοδευτική πρόταση διακυβέρνησης απέναντι στη συντηρητική.   

Μια πρόταση που θα απαντά ουσιαστικά και αποτελεσματικά στον συντηρητικό διπολισμό που συντηρούν οι ηγεσίες της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ.  

Φίλες και φίλοι,  

Σε αυτήν τη μεγάλη προσπάθεια που κάνουμε,  

Συμμετέχουμε ενεργά όλοι, για τη Μεγάλη και Ισχυρή Δημοκρατική Προοδευτική  

Παράταξη,  

Ενώνουμε δυνάμεις,   

Δυναμώνουμε για την Ελλάδα και τους Έλληνες,  

Δημιουργούμε ένα ισχυρό ρεύμα, Συμμετοχικό Δημοκρατικό Προοδευτικό.  

Πρωταγωνιστές στις εξελίξεις.  

Με την Παράταξή μας, ισχυρή, καταλύτη ανατροπής της σημερινής παραλυτικής ισορροπίας.   

Μια Παράταξη που θα ανοίξει το δρόμο για μια πλειοψηφική κυβερνητική πρόταση, απελευθερωτική για τις υγιείς παραγωγικές και δημιουργικές δυνάμεις του τόπου, και με τον λαό στο προσκήνιο.   

Μαζί μπορούμε.  

Πάμε Μπροστά.